Powrót
do słownika KRÓTKI
PRZEWODNIK PO OBIEKTYWACH
Stanisława B. A. Stawowego
(listopad
2001)
Powrót
do słownika
1.) Zero elementów
Są to tak zwane 'obiektywy otworkowe' - 'pinhole'. Składają się z
pojedynczego otworka o niewielkiej średnicy (dziesiąte części milimetra)
wywierconego w cienkiej blaszce mosiężnej, srebrnej lub aluminiowej. Obraz
tworzony jest wskutek dyfrakcji promieni świetlnych na krawędzi otworka.
Cechy obrazu - bardzo miękki, o wyrównanej gradacji i zmniejszonym kontraście,
rozdzielczość jest niewielka, rzędu kilkunastu lpmm (linii na milimetr).
Obiektywy otworkowe rysują ostro niezależnie od odległości przedmiotu i
filmu. Optymalna jasność obiektywu otworkowego to ok. f/100 - f/200.
Raczej nie wykorzystywany w małym formacie, już przy 6x6 zaczyna dawać
interesujące wyniki. Jasność obrazu maleje ze zbliżaniem się do brzegów
obrazu z cos^4 kąta pomiędzy osią optyczna a promieniem padającym na
emulsje.
2.) Jeden element
Większość najtańszych automatycznych aparatów małoobrazkowych ma
obiektywy składające się z pojedynczej, zwykle plastikowej soczewki.
Zazwyczaj nie jest ona przesuwana i znajduje się w stałej odległości od
emulsji tak, ze najlepiej przedstawia obiekty odlegle o ok. 2-3 metry od
aparatu. Jakość obrazu jest bardzo zła, z wyraźnie widoczną aberracja
sferyczną i chromatyczną, silną komą. Jakoąć obrazu spada
znacznie w miarę oddalania się od osi optycznej. Światło nie przekracza
zwykle f/8 - f/11.
3a.) Dwa elementy sklejone razem
Jest to tzw. achromat. Jest on pozbawiony aberracji chromatycznej, ale jakość
w miarę oddalania się od osi optycznej maleje znacznie.
Doskonale jako obiektywy portretowe. Przy dłuższych ogniskowych, gdy
wykorzystywana jest tylko centralna część obrazu, tego typu obiektywy często
sprawują się doskonale - vide obiektyw 500mm sprzedany ostatnio przez Kubę
Jewułę. Inny przykład - obiektyw aparatu Ami-2.
3b.) Dwa elementy pleckami od siebie (peryskop)
Tego typu obiektywy były często stosowane jako szerokokątne w fotografii
wielkiego formatu - przykładem może być np. słynny Hypergon Goerza. Jakość
obrazu w miarę zbliżania się do brzegów jest akceptowalna,
a po przysłonięciu do f/32 - f/45 bardzo dobra. Jednocześnie nie występuje w
nich dystorsja, a znaczny spadek jasności w miarę zbliżania się do brzegów
zdjęcia jest często kompensowany przez zastosowanie
filtrów centralnych albo urządzeń mechanicznych (jak np. wiatraczek na
Hypergonie). Przykładem peryskopu jest 'Bilar' z aparatu Druh.
4.) Trzy elementy - anastygmat = tryplet Cooka
Szeroko stosowany w aparatach mieszkowych, także w lepszych aparatach
automatycznych 35mm (np. Olympus Mju-1). Tryplet Cooka jest bardzo wrażliwy na
jakość wykonania i złożenia, rosyjskie Smieny Symbol często miały źle złożone
obiektywy T-43 - rosyjskie tryplety.
Anastygmaty trójsoczewkowe najlepiej pracują przy przysłonie f/11 i większej,
nierzadko rywalizując ze znacznie bardziej skomplikowanymi formułami
optycznymi. Jakość obiektywu przy brzegach zdjęcia nigdy nie jest w nich całkiem
dobra, ale w środku obrazu często przekracza 50 lpmm. Jasność tego typu
obiektywów rzadko przekracza f/3.5.
Lista trypletow:
Agfa: Anastigmat, Igestar, Apotar
Beck: Neostigmar
Busch: Glaukar
Friedrich: Corygon
Kodak: Anastigmat, Anaston
Laack: Pololyt
Ludwig: Victar, Meritar
Meyer: Trioplan, Aristoplan, Domiplan
Rodenstock: Trinar, Eurygon
Schneider: Radionar, Actinar
Steinheil: Cas sar, Actinar
Voigtlander: Voigtar, Helomar, Avuskop
Zeiss: Triplet, Novar, Nettar
ZSRR: T
CSSR: Mirar
Polska: Emitar
5a.) Cztery elementy - dwa achromaty pleckami do siebie - Aplanat
Ładnie rysujący obiektyw, wykorzystywany często w aparatach wyższej
klasy w większym formacie pod nazwa Doppel-Anastigmat, po niewielkich zmianach
(2x3 elementy sklejone ze sobą) wykorzystywany wciąż w wielkim formacie pod
nazwą Dagor, Leukar, Akmar, Symmar. Światlo zwykle f/6.8, bardzo
wysoka jakość obrazu, brak dystorsji, lekki spadek ostrości przy krawędziach
znikający przy przysłonięciu do f/22.
5b.) Jego Wysokość Tessar
Nazwany i sprzedawany przez Zeissa pod nazwa 'Adlerauge', jest jedną z
najlepszych konstrukcji optycznych. Jego głównym ograniczeniem jest mała
jasność - f/2.8 stanowi praktyczną granicę jego możliwości, najlepiej
pracuje przy ok. f/8. Tessar jest bardzo odporny nawet na znaczne
przemieszczenia elementów względem położenia optymalnego do tego stopnia, ze
niektóre Tessary były nastawiane na ostro przez przemieszczanie przedniego
elementu względem pozostałych. Są to zwykle obiektywy bardzo lekkie i małe.
Szeroko stosowany od ponad stu lat, produkowany jest i sprzedawany do dzisiaj w
wielkiej liczbie dla
każdego formatu. Z bardziej znanych Tessarów warto wymienić tu Nikkora
2.8/45, Zeiss Tessara 2.8/45 do Contaxa czy obiektyw Yashica T3 -T5.
Lista Tessarów:
Aldis: Series I
Agfa: Solinar
Bausch&Lomb: Tessar
Berthiot: Olar
Boyer: Saphir
Busch: Glyptar
Graflex: Optar
Ilex: Paragon
Kern: Kernon
Kilfitt: Kilar
Kodak: Ektar, Aviaton, Process-Anastigmat
Laack: Dialytar T
Leitz: Elmar, Hektor
Ludwig: Meritar
Meyer: Primotar
Plaubel: Anticomar
Rodenstock: Ysar
Ross: Xpres
Roussel: Stylor
Schneider: Xenar, Xenagon
Steinheil: Culminar, Quinar
Voigtlander: Skopar, Color-Skopar, Heliostigmat
Wollensak: Velostigmat, Raptar
Zeiss: Tessar
ZSRR: Industar, I
CSSR: Bilar
6.) Rozwinięcia Tessarów - Sonnar i przyjaciele:
Wielu projektantów poświęciło mnóstwo czasu i wiedzy dla zmodyfikowania
podstawowej konstrukcji Tessara celem zwiększenia jego jasności i jednocześnie
poprawienia jakości obrazu przy pełnej przysłonie. Najpiękniejszym przykładem
jest tu Sonnar, obiektyw o dobrej jakości obrazu przy pełnej przysłonie, a
poprawiającej się jeszcze przy przysłanianiu; podstawowa niedogodnością
tych obiektywów - w porównaniu z obiektywami typu Gaussa - jest większa jakość
obrazu w środku niż na brzegach obrazu, zaleta zaś - większa rozdzielczość
w centrum, względny brak dystorsji i śliczny bokeh ;)
Lista pochodnych Tessara (tylko najważniejsze):
Astro: Astar, Pantachar, Tachon
Kodak: Ektar
Meyer: Primoplan
Schneider: Xenar, Xenoplan
Voigtlander: Heliar
Zeiss: Biotessar, Sonnar, Biotar
ZSRR: Jupiter, Helios 44, Helios 40
7.) Obiektywy Gaussa
No tak. Ja ich nie lubię :-)
Są to obiektywy z prawie symetrycznie rozłożonymi względem przesłony
elementami. Można potraktować je dla uproszczenia jako pochodne peryskopu, ze
znacznie zmodyfikowanymi elementami. Są one stosowane głównie jako obiektywy
standardowe w aparatach małoobrazkowych; dają równomierny rozkład ostrości
w kadrze, przyzwoitą ostrość obrazu, niestety często kosztem dystorsji i
kiepskiego wyglądu obszarów nieostrych (bokeh).
Lista obiektywow typu Gaussa (troszke, nieduzo):
Canon: EF 1.8/50, FDn 1.4/50, EF 1/50 L
Leitz: Summaron, Summicron, Noctilux
Nikon: 1.4/50, 1.8/50
Praktica 1.8/50, Biogon, Biometar, Panolar
Schneider: Heligon
Voigtlander: Nokton, Ultron
Zeiss: Planar
Na razie tyle - zezwalam na rozsyłanie, cytowanie na stronach WWW, czytanie -
pod warunkiem umieszczenia autora w nagłówku i niezmieniania tekstu ;)
--
St.
================================
Dodatki czyli echa postu:
- Fajne. Ale ja jeszcze o tej dziurce. Wytłumacz mi dokładnie to powstawanie
obrazu z pinhola poprzez dyfrakcje. Bo ja zawsze myślałem, że dziurka
robi obraz, bo przepuszcza wąskie promyczki rysujące obraz, a dyfrakcja
przeszkadzała, bo uniemożliwiała zrobienie mniejszego otworka dla większej
ostrości.
- Dobrze rozumiałeś a ja źle wytłumaczyłem ;-)
Pinhole powinno być jak najmniejsze dla uzyskania możliwie najwyższej
jakości obrazu. Idealne pinhole powinno przepuszczać tylko jeden promień światła
z każdego punktu obrazu ;-) Na drodze stoi falowa natura światła, powodująca,
że każdy punkt jest przedstawiany jako kółko dyfrakcyjne ;-) Istnieje pewien
optymalny stosunek średnicy pinhole do ogniskowej, wynosi on ok.
1/100-1/200.
:-)
--
--
St.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
A ja dopełnię :)
Nie miałem wczoraj czasu przestudiować więc wydrukowałem sobie do
poduchy ;)
4.) Trzy elementy - anastygmat = tryplet Cooka
- tryplet Taylora - zapomniałeś o konstruktorze ;)
5b.) Jego Wysokość Tessar
- tryplet czterosoczewkowy - jest niczym innym jak anastygmatem z doklejoną
tylną soczewką - aczkolwiek wbrew pozorom historia dowodzi, ze Tessar
nie został skonstruowany jako rozwiniecie anastygmatu.
7.) Obiektywy Gaussa
> No tak. Ja ich nie lubie :-)
> Są to obiektywy z prawie symetrycznie rozłożonymi względem przesłony
elementami.
>
Istnieją obiektywy Gaussa w pełni symetryczne, jednak zdolność zbierająca
przedniego i tylnego układu jest różna ze względu na zastosowanie do
konstrukcji członu tylnego innego gatunku szkła niż członu czołowego.
>
>Można potraktować je dla uproszczenia jako pochodne
>peryskopu, ze znacznie zmodyfikowanymi elementami.
>Są one stosowane głównie jako obiektywy standardowe w aparatach
>małoobrazkowych; dają równomierny rozkład ostrości w kadrze,
>przyzwoita ostrość obrazu, niestety często kosztem dystorsji
>i kiepskiego wyglądu obszarów nieostrych (bokeh).
>
>Lista obiektywow typu Gaussa (troszke, nieduzo):
>Canon: EF 1.8/50, FDn 1.4/50, EF 1/50 L
>Leitz: Summaron, Summicron, Noctilux
>Nikon: 1.4/50, 1.8/50
>Praktica 1.8/50, Biogon, Biometar, Panolar
>Schneider: Heligon
>Voigtlander: Nokton, Ultron
>Zeiss: Planar
>
No tak - opisałeś obiektywy Gaussa pierwszego rodzaju, a co z
konstrukcjami gaussowskimi drugiego rodzaju ? :)
>
< ... >
> Pozdrawiam.
> Darek
> adgb@go2.pl
> adgb@skrzynka.pl
> Dariusz_Bohaczewski@porta.com.pl